Hazır beton sipariş ederken dikkat edilecek hususlar

Hazır betonun siparişi

Hazır beton siparişi vermeden önce, yapınızda ne tür beton kullanılacağını doğru tespit etmeniz gerekir. Çünkü, birçok durumda sipariş edilen beton sınıf dayanımı, talebi karşılamasına rağmen, istenilen işlevi yerine getirmeyebilir. Örneğin, sülfatlı bir zemine dökülecek temel betonunda dayanıklılık özelliği, basınç dayanımından daha önemlidir. Beton sınıfı, mevcut statik yapı projesinin üzerinde görülebilir. Ancak çevre şartları iyi tetkik edilmelidir. Gerektiğinde, hazır beton tesislerindeki uzmanlar da bu konuda yardımcı olabilirler. Hazır beton kullanıcılarının TS EN 206-1 Hazır Beton Standardı’nı iyi inceleyerek, tüketici olarak hangi haklara ve yükümlülüklere sahip olduklarını bilmeleri gerekir.

Hazır beton siparişinde aşağıdaki noktalara dikkat edilmesi gerekir:

Sipariş edeceğiniz betonun miktarını, basınç dayanım sınıfını, kıvam sınıfını, agrega en büyük tane büyüklüğünü, ne tür bir yapı elemanı için istenildiğini, çevre şartlarını ve varsa diğer özellilerini ayrıntılarıyla tesbit edip, siparişinizi ona göre verin. Beton döküm programınızı iki-üç gün önceden firmaya bildirin. Şantiyede beton döküm ve yerleştirme süresini iyi ayarlayın, aksaklıklar çıkabilir. Zemin veya atmosferde, betonarme elemanlar üzerinde olumsuz etkilerde bulunabilecek çevresel koşullar (sülfat, deniz suyu, asitler, donma-çözülme vb.) bulunuyor ise beton üreticinizi bilgilendirin ve uygun beton isteyin. Sipariş verdiğiniz betona ilişkin olarak deney sonuçlarını isteyin.

Hazır betonun taşınması

Hazır beton, çabuk kullanılması gereken bir üründür. Üretiminden itibaren en geç iki saat içerisinde, müşteri tarafından teslim alınması ve kalıba yerleştirme işlemine başlanması gerekir. Bu süre, bulunulan ortamın koşullarına, çimento ve betonun cinsine, kimyasal katkıların türlerine bağlı olarak değişebilir ve geciktirici kimyasal katkılar kullanılarak uzatılabilir. Hazır beton, bu özelliği nedeniyle ‘transmikser’ adı verilen özel araçlarla taşınır ve teslimata kadar homojenliğini koruması için transmikserde karıştırılır. Bu karıştırma, beton sınıfına bağlı olarak farklı devirlerde yapılır. Taşıma işlemi, tesisin işletme bölümünün sevkiyat programına göre gerçekleştirilir. Transmikser operatörü ve gerektiğinde beton pompası operatörü, taşıma ve teslim işleminin diğer sorumlularıdır. Transmikser operatörü betonu müşterinin şantiyesine taşır, pompa operatörü de betonu istenilen noktaya, kalıba aktarır. Pompa mobil veya sabit olabilir.

Betonun yerleştirilmesi

1. Beton yerleştirilmeden önce yapılacaklar

Betonun yerleştirme yöntemi ve beton döküm süresi önceden belirlenmelidir. Kalıplar sağlam, temiz ve yağlanmış olmalıdır. Yer betonu dökülecekse zemin sıkıştırılıp nemlendirilerek döküme uygun hale getirilmelidir. Beton teslim alınırken irsaliye fişinden başlanarak istenen ürünün özellikleri kontrol edilmelidir.

2. Beton yerleştirilmesi sırasında yapılacaklar

Beton, kalıba yüksekten dökülmemelidir (en fazla 1.5 m). Bu ayrışmaya ve kalıbın patlamasına neden olur. Beton yatay tabakalar halinde dökülmelidir. Kolon ve perde gibi düşey elemanlar en az üç defada doldurulmalıdır. Beton yerleştirileceği yere en yakın bölgeye dökülmelidir. Betonu sıkıştırmak için vibratör kullanılmalıdır. (Deprem Yönetmenliği’nde vibratör kullanımı zorunlu kılınmıştır.)

3. Vibrasyonda dikkat edilmesi gereken hususlar

Vibratörün ucunu beton içerisine hızlıca daldırmak ve betondan yavaşça çıkarmak gerekir. Kalıplara kesinlikle vibratör ucu temas etmemelidir. Vibratör betona düşey olarak daldırılmalı ve daldırma aralığı vibratörlerin etki yarıçaplarına bağlı olarak 45-50 cm’yi geçmemelidir. Titreştirilen bölgeler birbirlerine örtüşecek şekilde vibrasyon yapmalıdır. Vibrasyon esnasında vibratörün her defasında bir önceki tabakaya 10 cm kadar girmesi, tabakaların kaynaşmasını sağlar. Vibratör, betonu yatay yönde taşımak için kullanılmamalıdır. Vibratör ucu taze beton içerisinde çok kısa ve çok uzun süre ile tutulmamalıdır. Az, aşırı ya da yanlış vibrasyon uygulaması sonucu betonun içindeki ince ve kaba malzemeler birbirinden ayrışır. Betonun homojenliğinin bozulduğu bu duruma ayrışma (segregasyon) denir. Bu durumun oluşmasından kaçınılmalıdır.

4. Beton yüzeyinin bitirilmesi

Düşey yüzeyler genellikle kalıp ile temas halinde olduklarından istenen yüzey kalitesine göre değişen kalite ve tipte kalıplar kullanılır. Bazen kalıp alındıktan sonra yüzeye el veya makine ile ek bitirme işlemleri uygulanabilir. Çoğunlukla yatay yüzeyler ve bazı eğik yüzeyler kalıpsız bitirilirler. Bu şekilde yapılan bitirme işleminde bazen makine yöntemleri de kullanılabilir. Döşeme betonlarında yüzey bitirme işlemi genellikle çelik veya ahşap mastar ve malalarla yapılır. Kenar, pah ve derz işlemleri gereken yerlerde; önce kenar bitirmesi yapılmalı, sonra pah ve derzler bitirilmelidir. Bazı beton satıhlarda mastar ve mala işleminden sonra gereken pürüzlülüğün verilmesi için, belirli bir yönde tarak çekilir. Bazı büyük döşeme ve kaplama betonlarında ise vibrasyonlu mastar ve makine malası kullanılabilir.

Betonun bakımı

Betonun bakımı bir başka deyişle betonun kürü, beton yerleştirildikten sonra veya beton ürünlerinin imalatından sonra oluşabilecek su kaybını engellemek ve hidratasyon reaksiyonlarının uygun şekilde ve zamanda gerçekleşmesini sağlamaktır. Çimento hidratasyonu günlerce, haftalarca hatta aylarca sürer. Hidratasyon reaksiyonunun devamı için yeterli miktarda su ve sıcaklık gerekmektedir. Bu koşullar sağlanamadığı takdirde betondan beklenen dayanım ve dayanıklılık (durabilite) elde edilemez. Betonun su kaybederek kurumasını önlemek, dolayısıyla çimentonun hidratasyonunu sürdürmesi için üç yol izlenir. Şöyle ki: su geçirmeyen (naylon-polietilen) bir örtü ile beton yüzeyi kapatılır. Sürekli olarak betonun yüzeyinin nemli kalması sağlanır. Genellikle hortum ya da mekanik yağmurlama sistemi ile su püskürtülür ya da su göleti oluşturulur. Kimyasal kür katkıları kullanılarak beton yüzeyinin kaplanması sağlanır. Özellikle geniş yüzeye sahip beton işlerinde buharlaşma ile kaybedilen su, hidratasyon reaksiyonlarının yavaşlamasına neden olacaktır.

1. Su ile kür yapılması

Sürekli olarak beton yüzeyinin ıslak kalması sağlanmalıdır. Uygun kür süresi yaklaşık 7 gündür. Kış aylarında bu süre uzatılmalıdır. Su püskürtülerek beton yüzeyinin ıslatılması çok iyi bir kür metodudur. Eğer bu işlem aralıklarla yapılıyorsa beton yüzeyinin kuru kalmamasına dikkat gösterilmelidir. Bu sistemin tek dezavantajı maliyetidir. Sistemin uygun işlemesi için yeterli miktarda su ve tecrübeli uygulamacı gerekmektedir. Telis bezi veya diğer su tutucu örtüler kullanılarak da beton yüzeyinin ıslak kalması ve buharlaşmanın daha az olması sağlanabilir. Yüzeyde bozulma olmasını engellemek için beton sertleşir sertleşmez su tutucu örtüler serilmelidir. Özellikle döşeme köşelerinde daha dikkatli ve özenli olunmalıdır. Örtülerin sürekli ıslak kalmaları sağlanmalıdır.

2. Kimyasal maddeler ile kür yapılması

Kimyasal kür malzemeleri işin cinsine göre farklılık gösterir. Beyaz veya alüminyum renginde olan kimyasal maddeler beton yüzeyinde ince bir polimer tabakası oluşturur. Sıvı maddenin içindeki su zamanla buharlaşır ve bileşikteki kimyasal madde beton yüzeyinde zarsı bir tabaka oluşturur. Bu tabaka buharlaşmayı çok düşük seviyelere indirdiği gibi, özellikle sıcak mevsimlerde, beton yol gibi uygulamalarda güneş ışınlarının beton yüzeyindeki kırılmasını ve yansımasını da sağlar.

3. Beton yüzeyinin örtü ile kaplanarak kür yapılması

Polietilen örtüler, elemanlarda kalıplar söküldükten sonra en geç yarım saat içinde ve döşemelerde beton yeterli sertliği kazanır kazanmaz uygulanmalıdır. Uygulamaya beton yüzeyi kurumadan önce başlanmalıdır. Eğer beton baskı beton ya da desenli yol ise örtüler hafif bir iskelet üzerine yerleştirilmelidir. Bu sayede beton yüzeyi bozulmamış olur. Bu tarz bir kürde polietilen örtüler yerleştirilmeden önce betondaki suyun terleyip buharlaşmasını beklemeye gerek yoktur. Kür uygulamasına beton yerleştirildiğinde başlanabilir.

Soğuk ve sıcak havada beton dökümü

BETONA FAZLA SU VERMENİN ZARARLARI

Beton şantiyeye vardığında  S3 kıvamında(10-15 cm) olmalıdır.Bu kıvamdaki beton şantiyede rahat işlenebilecek beton demektir.Ama beton daha rahat işlensin diye maalesef inşaatlarda gereksiz yere fazladan su ilavesi yapılmaktadır.Bu fazladan ilave edilen su büyük ölçüde betonun mukavemetini düşürmektedir.

•     %20 fazla su ilave edilmesi, %30 mukavemet azalmasına,
•     %30 fazla su ilave edilmesi, %50 mukavemet azalmasına,
•     %100 fazla su ilave edilmesi, %80 mukavemet azalmasına  neden olur.

HAZIR BETON DÖKÜM ÖNCESİ VE SONRASI YAPILACAK İŞLER

• 1. Beton Dökümüne ve Yerleştirilmesine Hazırlık ;
• Kalıplar temizlenmeli,yağlanmalı ve suya doyurulmalı,
• Gerekli pas payı bırakılmalı,
• İnşaat sahasına pompa ve transmikserlerin çalışmasını engellememeli,
• Gerekli iş gücü ve ekipman (özellikle vibratör) hazır bulunmalıdır.

2. Betonun Yerleştirilmesi ;

• Etkin bir yerleştirme ve yüksek durabilite için vibratör mutlaka kullanılmalı,
• Dökülen beton tabakaları,vibratörün etkili bir sıkıştırma yapabileceği kalınlıkta olmalı,
• Vibratör kullanılmayacak durumlarda ,üreticiye bilgi verilmeli, yüksek akışkanlığa sahip betonlar kullanılmalıdır.
• Taze betonda vibratör kullanmanın faydaları;
• Daha uzun ömürlü beton
• Demir donatı ile yüksek aderans
• Yüzey düzgünlüğü ve dış etkilere dayanıklı beton

3. Sıcak Hava Şartlarında Beton Dökülmesi ;

• Ahşap kalıplar ve asmolen döşemeler suya doygun hale getirilmeli,
• Betonda su kaybının önüne geçilmeli,
• Kür uygulamasına,mastar çekimi bitiminde hemen başlanmalı ve en az 24 saat sürdürmeli,
• İlave su vermekten kaçınılmalıdır.Çünkü sulu beton daha çok büzülme ve oturma yapar.

4. Soğuk Hava Şartlarında Beton Dökülmesi ;

• Don beklentisi olan havalarda mümkünse döküm ertelenmeli,
• Su/Çimento oranı düşük beton karışımları seçilmeli,
• Kalıp Yüzeyleri Kar ve Buzdan arındırılmalı,
• Dökülen betonu dondan korumak için çeşitli izolasyon teknikleri kullanılmalıdır.

5. Yerleştirilmiş Betonun Bakımı ve Kürü;

• Dökümden sonraki ilk birkaç saat plastik rötre çatlaklarının oluşmaması için önemlidir.
• Priz aşamasında beton yüzeyi devamlı rutubetli tutulmalı,
• Su kürü uygulanmayan durumlarda plastik örtü veya sıvı kimyasal kür bileşenleri kullanılmalı,
• Soğuk havalarda betonun mukavemet kazanmasını hızlandırmak için buhar kürü gibi teknikler kullanılmalıdır.

6. Beton Çatlakları ve Nedenleri;

• 6.1. Zemin problemi çözülmemiş yerlerde meydana gelen çatlaklar (yapısal çatlaklar)
• Yumuşak zemin ve bina oturmasından kaynaklanabilir.

6.2. Oturma çatlakları; (Yüzeysel Çatlaklar)

• Özellikle kirişlerin üst yüzeyine yakın demirlerin hemen üstünde oluşabilir.
• Betonun suyu artıkça bu tür çatlaklar artar.Bu çatlakları engellemek için normal kıvamlı betonu iyi bir vibrasyonla yerleştirmek gerekir.

6.3. Plastik Rötre Çatlakları; (yüzeysel çatlaklar)

• Geniş yüzeyli alanlı tüm betonlarda (döşeme,yer vb.) yaz dönemlerinde çok sık rastlanılan,rasgele dağılmış ,derine inmeyen çatlaklar. Sıcak ve kuru hava şartları,rüzgar hızı,beton yüzeyinin güneş ışınlarına açık olması bu tür çatlakları artıran faktörlerdir.

6.4. Kalıp sökme süresi;

• Kalıp sökme süresi, genel olarak betonunun erken yaşlarında yapılan en son operasyondur. Söz konusu işlemin çok önemli ekonomik boyutları bulunur. Kalıpların mümkün olan kısa sürede sökülmesi yapı maliyetini düşürürken bu işlem beton yeterli dayanıma ulaşmadan yapıldığı takdirde yapısal hasarların ortaya çıkma olasılığı artar. Kalıp sökme süreleri, kullanılan malzemelere, ortam koşullarına eleman geometrisine, vb. birçok parametreye bağlı olarak, değişiklik gösterebilir. Buna karşın bazı standartlarda kalıp sökümü için minimum süreler öngörülür. Betonla ilgili bir çok referansta belirli süreler önermekten ziyade; betonun kendi ağırlığını ve yapım esnasında oluşabilecek yükleri taşıyabilecek dayanıma ulaştığında kalıplar sökülmesinin daha uygun olacağı belirtilir.

VİBRATÖR KULLANMANIN FAYDALARI

Beton yerleştikten sonra, içinde boşluk ve hava kalmayacak şekilde sıkıştırılmalıdır. Betonun sıkıştırılması vibratörle yapılmalıdır.İçine beton yerleştirilecek kalıbın  ve yerleştirme işçiliğinin sertleşmiş beton kalitesi üzerinde hem mukavemet hem  de görünüş açısından önemli etkisi vardır.

Vibratör sayesinde;

Daha kuru karışımlar işlenebilir.

Yapı çeliği ile kuvvetli aderans sağlanabilir.

Soğuk derzlerde yüksek aderans sağlar.

Yüksek beton yoğunluğu ve homojenite sağlar.

Yüksek basınç dayanımı sağlar.

Daha uzun servis ömrü(durabilite) sağlar.

Vibratörle beton sıkıştırma işlemi sırasında aşağıdaki noktalara dikkat edilmesi gerekir.

Vibratör betona hızla daldırılmalı,betonun sıkışması gözle takip edilerek ayrışmaya neden olmadan geri çekilmelidir.

Perde ve kolonlarda beton 50 cm’lik katmanlar halinde sıkıştırılmalıdır.

Büyük temel ve döşemelerde vibratöe eğik tutularak tabandan yansıyan titreşimden de yararlanmalıdır.

Betonu vibratörle yayarak taşıma yoluna gidilmemelidir(ayrışma sebebi).

Vibratör donatı ile uzun süreli temas etmemeli(donatı etrafında sulu ve zayıf bir şerbet oluşturur).