Tane dayanımı
Agreganın tane dayanımı, alındığı kayacın cinsi ve mevcut durumunun petrografik yönden incelenmesi ile yaklaşık olarak değerlendirilebilir. TS 706’ya göre taşın suya doygun haldeki küp basınç dayanımı veya çapı yüksekliğine eşit silindir basınç dayanımı en az 1000 kgf/cm2 (98N/mm) ise mekanik özellik ile ilgili başka incelemeye gerek yoktur.
Tane dayanımı Basınç dayanımının 1000 kgf/cm2 den küçük olması halinde ve kuşkulu durumlarda agregalarda aşağıda açıklanan aşınmaya dayanıklılık deney sonuçlarına bakılır. Eğer iri agrega olarak çakıl kullanılıyor ise aşınmaya dayanıklılık deneyleri uygulanarak karar verilir.
2. Aşınma dayanımı (TS 699)(Los Angeles deneyi)
Bu deneyde kullanılan cihaz iki tarafı kapalı, ekseni etrafında dönebilen, iç çapı 710 mm, boyu 508 mm olan bir çelik silindirden oluşmaktadır. Silindir içinde belirli ağırlıkta ve sayıda çelik ilyeler mevcuttur. Alet 100 ve 500 devir sonunda silindirden çıkarılan numune 1,6 mm lik kare gözlü elekten elenerek, alta geçen miktarın %’si hesaplanır. Bu değer deney sonrasındaki kayıp yüzdesini ifade eder. TS 706, 100 dönme sonunda ağırlıkça %10, 500 dönme sonunda %50’den az kayıp varsa agreganın yeterli dayanıma sahip olduğu kabul edilmektedir.
3. Agregalarda dona dayanıklılık (TS 3655)
Soğuk iklimlerde üretilen betonun donma etkisi ile yüzeyinin soyulmaması ve bir bütün olarak betonun parçalanmaması istenir. Betonun dona dayanıklılığında agrega önemli rol oynar. Bu nedenle donma etkisinde kalacak betonlarda kullanılacak agreganın da dona dayanıklı olması istenir. TS 706, iri agrega olarak kırmataş kullanıldığında, taşın su emme oranının ağırlıkça %0,5’den büyük olmaması veya TS 699’a göre elde edildiği kayacın suya doygun haldeki küp
basınç dayanımı en az 1500 kgf/cm2 olması halinde, agreganın dona dayanıklı olduğunu kabul etmektedir.
4. Agregalarda dona dayanıklılık (TS 3655)
TS 3655’de üç farklı dona dayanıklılık deney yöntemi bulunmaktadır;
- Dona dayanıklılığın şiddetli don etkisi altında belirlenmesi (suda donma)
- Dona dayanıklılığın orta şiddetteki don etkisi altında belirlenmesi (havada donma)
- Dona dayanıklılığın kimyasal yöntemle belirlenmesi (Sodyum Sülfat ve Magnezyum Sülfat Deneyi)
IV. Agreganın içinde, betona zarar veren maddelerin belirlenmesi için yapılan deneyler(zararlı maddeler)
- İnce maddeler (Yıkanabilir maddeler)
- Organik maddeler
- Hafif maddeler
- Alkali-agrega reaksiyonuna sebep olan maddeler